Tekst: Kjellbjørn Karsrud
Kjetil Storeheier Norheim (Norsk håndverksinstitutt), Jørn Simenstad (leiar i Norsk lur- og bukkehornlag) og den kjente bukkehornsspelemannen Bendik Smedåsgjelten Qvam har gått i bresjen for dette seminaret. Vi tok ein prat med Storeheier Norheim, som har teke ansvar for den faglege biten av programmet.
– Etter at Magnar Storbækken døydde har vi planlagt eit symposium for å ta tak i lurbygging. Vi var i planleggingsfasen om å få til eit prosjekt for kunnskapsoverføring før han døydde, og då vi ikkje rakk det, blir vi sittande att med eit tomrom. Saman med Stein Villa som nyleg gjekk bort, tok vi initiativ for å laga ei lita gruppe med folk som hadde jobba med Storbækken, for å sjå på korleis ein kunne vidareføre det som var att av kunnskap etter han, fortel Storeheier Norheim.
Prosjektet har gått sakte, men sikkert framover. Det starta med ei kartlegging av verkstaden til Storbækken. Då fekk ein sikra ein digital dokumentasjon av utstyr, malar og liknande. Bendik Smedåsgjelten Qvam har avtale med familien om å få bruke verkstaden, og han har sett i gang produksjon av bukkehorn, dermed er det lur som blir prioritert i denne samanhengen.
Storbækken var den einaste som bygde lur på eit høgt nivå, og arbeidsgruppa vart einige i vinter om å få til eit praktisk seminar der ein skal prøve å bygge lurar etter malar etter Storbækken. Det er gjort avtale med familien om å bruke malane Storbækken etterlet seg. Jørn Simenstad og Ringve har også noko filmmateriale som dokumenterer framgangsmåtane hans.
I Folkemusikk 2/2024 hadde Bjørn Aksdal ein artikkel der han skreiv om dei store utfordringane instrumentmakarfaget i Noreg står overfor, ikkje minst etter at Magnar Storbækken gjekk bort. Les denne her:
Bjørn Aksdal: Hvordan står det til med instrumentmakerfaget i Norge?
Sjå denne filmen om korleis Storbækken laga lur:
– Ein lur kan sprekke opp og tørke inn viss han ikkje blir vedlikehalde, og det er difor også viktig å ha kompetanse på vedlikehald i like stor grad som å bygge det, forklarer Storeheier Norheim.
Dette skal gjerast i lokala til Gjøvik spelmannslag på Hunn, der ei gruppe på 10-15 personar samlast, og målet er å få bygd 8 lurar i løpet av desse dagane. I veke 43 skal lurentusiastane samlast frå onsdag til sundag. Planen er at fire eller fem av kursdeltakarane vil bruke malane og jobbe aktivt med lurbygging framover.
– Steinar Moldal på Hjerleid Handverksskole kjem til å bidra med sin kunnskap om materialkvalitet. Vi kjem også til å sjå på kva for treslag som eignar seg best. Det var i hovudsak furu og gran Storbækken hadde på verkstaden sin, fortel Storeheier Norheim.
Det er fleire som har med seg brotstykke frå produksjonen hans, og håpet er at dei kan få sett det saman til ein heilskap. Jan Nordkvist frå Sverige driv nettstaden lurmakaren.se, og er ein av dei mest produktive byggarane av lur hjå «söta bror». Han blir med den eine dagen for å dele sin kunnskap om lurbygging. Dermed kan ein samanlikne metodane hans med det ein finn att etter Storbækken.
- Vi har også snakka om at det kan vera hyggeleg å få til ein minnekonsert ein av dagane, både for Magnar Storbækken og Stein Villa, men dette er ikkje heilt klarlagt enno. Noko musikk blir det nok uansett desse dagane. Det er ikkje lagt opp til eit fast oppsett program, men det blir mest praktisk jobbing og grubling for å prøve å finne dei svara vi treng, legg Storeheier Norheim til.
Norsk håndverksinstitutt har ansvar for å ta vare på gamle handverk. Dette omfattar også kunnskap om korleis dei gamle folkemusikkinstrumenta skal byggast. Det kan i tida framover også vera aktuelt å ta for seg fleire av instrumenttypane Storbækken dreiv med, både seljefløyter og klarinettar til dømes.
Er det andre instrument som er utryddingstruga?
– Langeleiktradisjonen i Valdres er eit døme eg har fått presentert, der heng mykje på nokre enkeltpersonar. Alle slike ting er sårbare fordi det er forholdsvis få utøvarar, og dermed avgrensa marknad, fortel Storeheier Norheim.
Sjå denne filmsnutten om Storbækken frå NRK-serien FolkLab frå 2012: