Olav Åsteson legg seg ned om joleftan og får den sterke svevnen, og vaknar ikkje før om trettandagen. Då rid han til kyrkje og fortel kva han har opplevt i dei tretten døgna han var bortrykt.
Han har reist frå jordelivet og inn i landet på andre sida, ‘auromheimen’; han har sett både himmel og helvete, og det har ikkje vore noka lett vandring. Men Olav kan litt av kvart. Han er ein vismann, og dette bergar han på ferda.
Olav fortel vidare korleis han har vandra over ei torneslette og kome fram til Gjallarbru, som “heng’e so hågt i vind’e”. Det er tre skapningar som prøver å hindre han i koma over Gjallarbru: ormen, bikkja og stuten. Men Olav kjem seg over. Og endå synest han Våsemyrane, som er botnlause, og dei forferdelege Gaglemyrane, er verre.
Ein sentral figur i kvedet er jomfru Maria. Ho bed Olav å fara til Broksvalin’, pilegrimskyrkja høgt oppe i ei fjellside, innhylla i skyer, der domen skal stå. Dit kjem Olav, og her ser han òg syndesåline, eit opptog av sjeler som ber ulike straffer til soning for livet dei levde på jorda. Her står domen; her kjem dei mørke maktene, leidde av Grutte Gråskjeggje, for å ta sjelene; og her kjem den lyse ferd, førd av erkeengelen Mikael, Sante Såle-Mikkjel. Og Draumkvedet tonar ut med at Olav ser St. Mikael med skålvekta, i det han veg alle syndesåline burt te Jesum Krist.
Draumkvedet – vil du meg lye
- Framført i Eidsborg stavkyrkje 3. og 4. oktober
- Musikarar: Håkon Thelin (kontrabass) og Unni Løvlid (song)
- Videoprojeksjon: Boya Bøckman
- Basert på Draumkvedet etter Maren Ramskeid
Slik er grunnforteljinga i Draumkvedet. Og det var denne forteljinga vi fekk del i, i den versjonen Unni Løvlid (song), Håkon Thelin (kontrabass) og Boya Bøckman (videoprojeksjon) saman har skapt, og som var å høyre og sjå i Eidsborg stavkyrkje i Vest-Telemark, laurdag 3. og søndag 4. oktober i år.
Det er ei eksperimentell førestilling dei tre kunstnarane har skapt. Dei har ønskt å sidestille musikken, teksten og det visuelle, der songen måtte finne seg i å innta ein noko underordna plass, samanlikna med tradisjonelle framføringar. Når dette likevel fungerer så godt som det gjer, er det fordi det visuelle rommet som blir skapt, i dialog med interiøret i den gamle stavkyrkja, så tydeleg spring ut frå ei ekte innleving i visjonsdiktet, og fordi det ekspressive basspelet til Håkon Thelin på overtydande vis turnerer både melodiske tema og stemningar i kvedet. Og, ikkje minst, fordi songen til Unni Løvlid skaper den nødvendige gjenkjenninga, for alle dei som har høyrt Draumkvedet i tradisjonelle framføringar. Løvlid er ein av våre fremste kvedarar, og røysta hennar, så klår og liksom med ein mørk, dirrande streng inne i kjernen, kler Draumkvedet. Rett nok kunne ho ha hatt nytte av ein språkkonsulent under innøvinga, for vesttelemålet i Draumkvedet kjem i blant med nokre påfallande brot i hennar framføring. Og endå – vandringa hennar gjennom kyrkjeskipet og rundt altaret, i løpet av førestillinga, blir ei effektiv iscenesetjing av Olav Åstesons vandring; og framtoninga hennar, med det mørke, kortklipte håret og den svarte, enkle drakta, stundom i halvmørker, stundom med andletet opplyst, gjer synet av henne til eit episk element i seg sjølv.
Unni Løvlid syng varianten etter Maren Ramskeid frå Brunkeberg, men med nokre variasjonar og repetisjonar som ikkje høyrer heime i ei tradisjonell framføring. Kor turvande det er å bryte med tradisjonell framføring på nett dette området, er vanskeleg å seia; truleg ville den samla opplevinga av førestillinga ha vore den same utan desse brota.
Videoprojeksjonane til Boya Bøckman, saman med lyssettinga hans, forvandlar rommet i Eidsborg stavkyrkje. Til tider er det kyrkja ein sit i; andre gonger er det stjernehimmelen ein har rundt seg; og i blant ser ein eit ytre landskap – etter alt å døme foto av Eidsborg-grenda. Nett det siste bryt noko med opplevinga av å vera i eit indre, dramatisk draumelandskap, særleg fordi autovernet langs vegen på fotografiet illuderer til heilt andre tider enn dei ein tenkjer seg i Draumkvedet. Kanskje har intensjonen vore å la dei ytre og indre landskap gli over i kvarandre, noko som i og for seg er interessant nok, men som altså ikkje fungerer særleg godt som element i bygginga av eit dramatisk, imaginært rom. Eit anna visuelt element som ikkje går saumlaust inn i heilskapen, er synet av bassisten Thelin, ståande i overgangen mellom skip og kor gjennom heile førestillinga. Der er ikkje så mange kontrabassistar i Draumkvedeland! Likevel – etter ei stund blir ein vane med synet av bassisten. Dessutan glir han inn og ut av syne, i den skiftande lyssettinga. Og, autovern eller ikkje: Det oppstår kraftfull visuell magi, og stunder av intens oppleving i rommet ein sit i, der veggene i stavkyrkja gong på gong løyser seg opp i spel mellom lys og mørker, og der Kristus-figuren på altartavla ei stund er omkransa av ei sirkulær form, som både kan vera jorda og sola. Eller månen?
Høge vidder, mørke djup, varmt og kaldt, lyd av vatn, lyst og mørkt – dette er sentrale sansingselement i visjonen til Olav Åsteson. Olav nyttar fleire sansar på ferda si. Likevel er det nok rett å hevde at synssansen er den viktigaste; det er då heller ikkje for ingenting av kvedet er kalla eit visjons-dikt. Når det visuelle spelar så stor ei rolle i denne førestillinga, er det såleis heilt i samsvar med innhaldet i Draumkvedet.
Så kan ein spørje seg: Er ein versjon som denne, med alle sine effektar, i stand til å tevle med ei tradisjonell framføring av Draumkvedet? Visjonsdiktet i seg sjølv er då sanneleg rikt nok på bilete, og dei fire melodiane som til vanleg blir nytta, opnar då store nok rom i lydaren som det er, og lèt kvedet teikne sine intense scenar i lydarens sinn.
Svaret er, heldigvis, at det ikkje er tale om eit anten–eller. Vi vil ha dei tradisjonelle framføringane; og i lengda er det nok dei som står seg best. Men vi vil då sanneleg òg ha versjonar som denne. Og i det store mangfald av framføringar av Draumkvedet som mange av oss har høyrt, opp gjennom åra, vil versjonen til Løvlid, Thelin og Bøckman hevde seg godt.